Τεκμηρίωση

Βεγγέρα είναι βραδινή συγκέντρωση σε σπίτι για συζήτηση και διασκέδαση. [ιταλ. (διαλεκτ.) vegghera].

Η βεγγέρα µαζεύει τους χωριανούς, τους γείτονες, τους συγγενείς και συνηθιζόταν ανέκαθεν σε σπίτια, σε αυλές και πλατώµατα του χωριού. Με το λύχνο αναµµένο γονείς και παιδιά ξεκινούσαν όλοι µαζί από το σπίτι τους για να επισκεφθούν φιλικό ή συγγενικό σπίτι. Εκεί τα παιδιά έπαιζαν οµαδικά παιχνίδια στην αυλή και οι γονείς συζητούσαν στην σάλα, για τα θέµατα της καθηµερινότητας. Η βεγγέρα συχνά λάµβανε τη µορφή µικρής γιορτής, κατά την οποία προσφέρονταν γλυκά, ξηροί καρποί, ρακί, αλλά κυρίως διηγήσεις και γέλια.Η βεγγέρα είναι ζωντανό βίωµα στο νησί της Άνδρου, που διαρκώς µετεξελίσσεται. Φίλοι, συγγενείς και γείτονες συναντιούνται στα σπίτια για να περάσουν ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο τους, να συζητήσουν, να διασκεδάσουν και να υπερβούν την πίεση της καθηµερινότητας. Η προετοιµασία της βεγγέρας είναι πολύ ιδιαίτερη. Σε αυτήν, καταλυτικό ρόλο κατέχει η θέση της νοικοκυράς η οποία και επιφορτίζεται µε το συγύρισµα του σπιτιού και την προετοιµασία µεζέδων, φαγητών και γλυκών. Ο ρόλος του σπιτονοικοκύρη συνδέεται περισσότερο µε το κρασί, το ρακί, τα ξύλα στο τζάκι και όπου χρειαστεί βοήθεια η νοικοκυράΤα εδέσµατα περιλαµβάνουν τα παραδοσιακά φαγητά και γλυκά του νησιού, όπως η φουρτάλια µε τα λουκάνικα, ο πετεινός µε τα µακαρόνια, τα χοιρινά µε τα  χόρτα (προβάσια, καρύδες, γαλασίδες, αδράµια, αλοιφόνια) ή γλυκά του κουταλιού όπως το κυδώνι, το νεράντζι, το καρυδάκι, το τριαντάφυλλο, το περγαµόντο. Στα κεράσµατα συµπεριλαµβάνονται ξηροί καρποί και φουρνισµένα σύκα. Τα ποτά συνήθως είναι το σπιτικό κρασί και ρακί, που µπορεί να διαφέρουν γευστικά από σπίτι σε σπίτι. Έτσι στις βεγγέρες ξεδιπλώνεται ο πολιτισµός των γεύσεων του νησιού, συνδυασµός των τοπικών συνταγών και της οικοπαραγωγής των κήπων.Οι γυναίκες κουβεντιάζουν θέµατα που αφορούν στις δικές τους ασχολίες περισσότερο όπως τι φαγητό µαγείρεψαν, τα ψώνια που έκαναν, τα πλάνα τους για την Αθήνα, µια συνταγή,λένε τα νέα της µικρής κοινωνίας ή σχολιάζουν ειδήσεις που απασχολούν την επικαιρότητα. Οι άντρες θέµατα της καθηµερινότητας όπως για τις δουλειές στα χωράφια, τα ζώα τους, την πολιτική επικαιρότητα και πολύ συχνά ανακαλούν ναυτικές ιστορίες. Το όνοµα «Μικρά Αγγλία» που έχει δοθεί στην Άνδρο, οφείλεται στην τεράστια ναυτική της παράδοση και τον εφοπλισµό και είναι χαρακτηριστικό ότι δεν υπάρχει σπίτι που να µην σχετίζεται µε το ναυτικό επάγγελµα. Σήµερα οι κάτοικοι του νησιού κάνουν βραδινές βεγγέρες όλες τις εποχές του χρόνου, προσαρµοσµένες στην σύγχρονη πραγµατικότητα. Οι χώροι συνεύρεσης είναι το εσωτερικό (σάλες, τραπεζαρίες, κουζίνες) και οι αυλές των σπιτιών µε τις κληµαταριές αλλά και διάφοροι άλλοι υπαίθριοι χώροι (ταράτσες, πλατώµατα). Αυτό που έχει αλλάξει αισθητά σε σχέση µε το παρελθόν είναι η χρήση της τεχνολογίας για τον προσδιορισµό του τόπου και του χρόνου της συνάντησης.

Έτσι οι βεγγέρες κανονίζονται γρήγορα αλλά διεξάγονται στα σπίτια, όπως και παλαιότερα. Πιο συγκεκριµένα, η συνεννόηση µεταξύ των επισκεπτών καιτου οικοδεσπότη γίνεται µε τη χρήση των τηλεφώνων ή των µηνυµάτων στις πλατφόρµες κοινωνικής δικτύωσης, καθιστώντας τις επικοινωνίες πολύ πιο εύκολες. Η χρήση επίσης του αυτοκινήτου ή της µηχανής από νέους και µεγαλύτερους καθιστά τις µετακινήσεις πολύ ευκολότερες στο ίδιο ή και σε διαφορετικά χωριά. Επίσης οι βεγγέρες των νέων µπορεί είναι πιο απλές ως προς την προετοιµασία των φαγητών, σε σχέση µε την πλουσιότερη προετοιµασία των παλαιότερων νοικοκυρών.Ακόµα και σήµερα ωστόσο, η ουσία της βεγγέρας παραµένει η ίδια και µπορεί να εξελιχθεί σε ένα σπιτικό γλέντι µε µουσική ή µε όργανα.

Μια σειρά στοιχείων όπως η ανάγκη της συνύπαρξης των ανθρώπων, η συζήτηση, το ποτό, το φαγητό, η προετοιµασία της νοικοκυράς, το κέρασµα, παραµένουν αναλλοίωτα στο χρόνο και συνοδεύονται από µουσική. Η χειµερινή βεγγέρα γίνεται στο εσωτερικό των σπιτιών δίπλα στο αναµµένο τζάκι που συντροφεύει τη ζεστασιά της παρέας. Το καλοκαίρι ο κόσµος βεγγερίζει στις αυλές και η βεγγέρα κρατάει ως τις πρώτες πρωινές ώρες. Τα γέλια, τα τραγούδια, µπορεί να παρασύρουν και άλλους που ακούγοντας τις φωνές θέλουν να πάνε στο κοντινό σπίτι ή η παρέα να καλέσει εκείνη την ώρα και άλλους φίλους και να µαζευτούν περισσότεροι.

Όσοι διατηρούν εξοχικά στα χωριά και τα επισκέπτονται τους καλοκαιρινούς µήνες νιώθουν ακόµα περισσότερο την ανάγκη να βεγγερίσουν µε φίλους που έχουν να ανταµώσουν καιρό.Ιδιαίτερα οι Ανδριώτες της διασποράς που έρχονται µια φορά το χρόνο στο νησί, δείχνουν µεγάλη λαχτάρα και ενθουσιασµό, να επικοινωνήσουν ουσιαστικά και να ψυχαγωγηθούν µέσω µια βεγγέρας. Οι αναφορές και οι µνήµες που δηµιουργούνται στα νεότερα παιδιά που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, σφυρηλατούν δυνατές ρίζες µε τα ήθη του τόπου καταγωγής των προγόνων τους.Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι βεγγέρες που διοργανώνουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι και καταλήγουν ως µικρές γιορτές µεταξύ των µελών τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα ίδια τα µέλη προσφέρουν τα κεράσµατα και αυτός είναι ένας τρόπος ανανέωσης των σχέσεων των ανθρώπων. Οι τόποι συγκέντρωσης είναι οι πλατείες και τα προαύλια των εκκλησιών ή παλιών δηµοτικών σχολείων. Τα φαγητά παρασκευάζονται από τις νοικοκυρές του χωριού αφού έχουν συνεννοηθεί τι θα µαγειρέψει η κάθε µια και το κρασί το προσφέρουν οι σπιτονοικοκύρηδες, ο καθένας από το βαρέλι του. Μια θρησκευτική γιορτή επίσης µπορεί να εξελιχθεί σε βεγγέρα στον χώρο εκδηλώσεων µιας εκκλησίας µε λουκουµάδες ή µεζεδάκια.

Σήµερα λοιπόν η βεγγέρα λειτουργεί, αναπτύσσεται και µεταλαµπαδεύεται ως πρακτική µε φυσικό τρόπο από γενιά σε γενιά. Όσοι συµµετέχουν, µυούνται και την εξελίσσουν σύµφωνα µε τις επικρατούσες συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες της εποχής, διατηρώντας όµως τον πυρήνα της, την αυθόρµητη ανάγκη για άτυπη επικοινωνία, αλληλεπίδραση και διατήρηση των φιλικών και οικογενειακών σχέσεων εντός των χωριών της Άνδρου.

Στο πλαίσιο της έρευνας που πραγµατοποιήθηκε σχετικά µε τη βεγγέρα κατά τη διαδικασία προετοιµασίας της αίτησης ένταξής της στον εθνικό κατάλογο στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, και παρότι αποτελεί πατροπαράδοτη κοινωνική πρακτική που θεωρείται συνυφασµένη µε την καθηµερινότητα των κατοίκων του νησιού, διαπιστώθηκε αφενός έλλειψη σχετικής βιβλιογραφίας, αφετέρου δε κρίθηκε απαραίτητη η ενδελεχής καταγραφή µαρτυριών κυρίως των µεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων, µε τις επιστηµονικές µεθόδους της προφορικής ιστορίας για την ουσιαστικότερη τεκµηρίωση, διαφύλαξη και ανάδειξη της βεγγέρας που αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της Ανδριώτικης ταυτότητας.